دومین وبینار با موضوع هوش مصنوعی و علم النفس فلسفه در تاریخ 10 مهرماه 1399 در مجمع عالی حکمت شیراز برگزار گردید.
در این جلسه پس از تلاوت آیاتی چند از کلام الـ… مجید ، دکتر عباسزاده به بیان مختصر توضیحاتی از مطالب اولین وبینار با این موضوع پرداختند. سپس مدعو برنامه جناب آقای دکتر علی حمزه (مدیر فنّاوری و استاد تمام بخش کامپیوتر دانشگاه شیراز) ارائه خود را آغاز نمودند. در ادامه به شرح برخی از مسائل و توضیحات مطرح شده توسط ایشان پرداخته ایم.
دانشمندان هوش مصنوعی تعریفی از هوش مصنوعی ارائه داده اند که بتوان عمل معقولی را انجام داد، یعنی اگر سامانه ای بتواند عملی معقول را انجام دهد این سامانه هوشمند است. در اینجا دو بحث مطرح است که اولین بحث تعریف معقول بودن است در این تعریف دانشمندان انجام یک کاری در جهت رسیدن به یک هدف به صورتی که فاصله ما تا هدف را کاهش دهد یا به اصطلاح خطای ما را کاهش دهد به عنوان تعریف معقول بودن یک عمل تعبیر می کنند. حال بین دو عمل آنکه خطای کمتری برای ما به ارمغان آورد عملی منطقی تر می باشد. اگر دو سامانه را به جهت انجام عملی منطقی تر مقایسه کنیم، سامانه ای که در شرایط مشابه خطای کمتری داشته برای ما منطقی تر و هوشمند تر می باشد. نکته ای که به صورت کلیدی در مبحث هوش مصنوعی مطرح است را می توان با ذکر یک مثال تشریح نمود، به عنوان مثال اگر دمای ترموستات ماشین از حدی افزایش یافت وظیفه این ترموستات باز کردن جریان آب جهت خنک سازی موتور ماشین می باشد. در این مثال به هنگام افزایش یا کاهش دمای موتور ترموستات بهترین کاری که در آن زمان می تواند انجام دهد (باز یا بسته کردن جریان ورودی آب به موتور) حال آیا تعریف کار ترموستات به عنوان هوشمندی حساب می شود؟
در پاسخ به این سؤال ترموستات را یک سامانه هوشمند نمی دانند زیرا ترموستات اختیار انجام عملی دیگر در آن شرایط را ندارد و وظیفه خود را صرفاً به جهت غریضه فلزی بودن خود انجام می دهد.پس واکنش ترموستات در مقابل شرایط محیطی صرفاً خاصیت غریضه ای آن است. پس نکته دوم در تعریف هوشمندی این است که سامانه بتواند انتخاب کند که در بین چندین وظیفه در مقابل شرایط موجود بتواند بهترین وظیفه خود را انجام دهد و یا وظایف خود را در قبال شرایط موجود مقایسه و انتخاب کند. پس سؤالی که مطرح می شود این است که آیا سامانه هوشمند می تواند کاری به جز وظایف محوله به خود را انجام دهد یا خیر؟ در پاسخ به این سؤال می گوئیم سامانه اگر بتواند در برابر شرایط موجود کاری جزء تعریف وظایف خود انجام دهد و تشخیص دهد که در برابر شرایط موجود انجام وظیفه نادرست است این سامانه، سامانه ای هوشمند است اما اگر نتواند تشخیص دهد و در برابر شرایط موجود تنها وظیفه از پیش تعریف شده خود را انجام دهد این سامانه از دیدگاه دانشمندان هوش مصنوعی سامانه ای هوشمند نیست.
پس با توجه به این تعاریف سامانه هوشمند باید معقول عمل کند. در مقابل این نکته سامانه هوشمند نباید واکنش معقول داشته باشد بلکه باید فعال باشد و کاری به جز وظیفه خود به هدف انجام عمل معقول انجام دهد.
سیستمی که معقول عمل می کند سیستم هوشمند است.
در پشت تعاریف ساده فوق می توان نکاتی را ذکر نمود از جمله این که آیا تعریف می تواند در برابر دو عملی که انجام می شود و یکی از این عمل ها در برابر دیگری خطای کمتری دارد آیا این عمل همیشه معقول تر است؟
به عنوان مثال اگر بخواهیم از درب منزل خارج شویم در این مثال خطا را فاصله اقلیدسی بین محل ما و درب تعریف می کنیم که در نهایت زمانی که خطا به صفر برسد ما به هدف رسیده ایم و عملی معقول را انجام داده ایم. حال اگر در جایی از این مثال فاصله کمتری با مقصد داشته باشیم اما بین ما و مقصد مانعی وجود داشته باشد که نتوان از آن عبور کرد مجبور به پیمودن مسافتی اضافی جهت عبور از مانع می شویم پس بین این دو حرکت درسته که حرکت با مسافت اضافه در لحظه عملی معقول حساب نمی شود اما در نهایت چون ما را به هدف می رساند عملی معقول تر است که در مقابل برخورد با مانع که در لحظه از نظر مقدار خطا کمتر است عملی هوشمند تر و منطقی تر می باشد.
پس در سامانه های هوشمند تشخیص خطا و اندازه گیری خطا کاری آسان نمی باشد.
طراحی سامانه ای هوشمند که بتواند خطاهای لحظه ای یا تمام خطاهای موجود را شناسایی کند کاری دشوار و زمان بر است.
به طور کلی تعریف فوق به دلیل اینکه سیستم هوشمند را اولاً قابل اندازه گیری نمود (اگر سامانه ای خطای کمتر با توجه به مسئله داشته باشد هوشمند است) و دوماً مهم نبودن روش انجام عمل (اکتشافی، ابداعی یا هر روش دیگر) ، افق جدیدی را در هوش مصنوعی مطرح نمود.
جمع بندی:
به طور خلاصه هوش مصنوعی را دارای چهار تعریف تصور نمودیم که ابتدایی ترین تعریف آن یعنی عمل مانند انسان که پس از آن تفکر مانند انسان سپس تفکر منطقی و در نهایت عمل معقول می باشد.
عمل معقول را عملی تعریف نمودیم که ما را به هدف نزدیک تر کند و در واقع خطای کتری داشته باشد که این خطا با توجه به شرایط مسئله اندازه گیری و مشخص می شود.
مهم ترین نکته نیز این است که اگر سامانه نتواند در لحظه به جزء عمل معقول عمل دیگری انجام دهد این سامانه هوشمند نیست و باید بتواند در بین چندین عمل بهترین را انتخاب کند که طبق این تعریف در مثال خود ترموستات را هوشمند ندیدم.
اما در مثال ربات به دلیل این که به عنوان نمونه در حرکت خود می تواند موانع را تشخیص دهد و بهترین عمل خود را اجرا کند سامانه ای هوشمند است.
در پایان این برنامه پرسش و پاسخ پیرامون موضوعات ارائه شده توسط مدعو و حاضرین در جلسه صورت گرفت.
دریافت فایل تصویری وبینار از کانال آپارات توسط آدرس اینترنتی زیر: